«Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ» ή αλλιώς η ηθική της ελευθεριότητας

«Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ» ή αλλιώς η ηθική της ελευθεριότητας...

Τι ορίζει τις πράξεις του ανθρώπου; Υπάρχει ηθική; Τι σημαίνει πρέπει; Πού σταματάει η ελευθερία; Ποια η πραγματική υποχρέωση του ανθρώπου;

Αυτά είναι κάποια μόνο από τα ερωτήματα που θέτει το κλασικό αριστούργημα της λογοτεχνίας του ύστερου 18ου αι. (1795). Πρόκειται για το βιβλίο το οποίο οι περισσότεροι από εμάς ήρθαμε σε επαφή στο τέλος του καλοκαιριού: «Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ» του Μαρκήσιου ντε Σαντ.

Αν και φαινομενικά αποτελεί ύμνο στον ελευθεριακό έρωτα, τις ορμές και τα πιο ανομολόγητα πάθη του ανθρώπου, στην ουσία τα φιλοσοφικά, αξιακά, υπαρξιακά θέματα που θίγει αποτελούν τις βασικές αρχές της ελευθεριακής ιδεολογίας, της φυσιοκρατικής για τον κόσμο αντίληψης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη αναμένεται να προκαλέσουν οι σελίδες, οι οποίες αναφέρονται στο «ηθικό» του εγκλήματος (αν και για τον Μαρκήσιο η έννοια της ηθικής δεν υφίσταται, καθώς ηθικό είναι ότι προτάσει η Φύση,  η οποία στα μάτια του συγγραφέως αντικαθιστά κάθε μορφής δίκαιο).

Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και η αιμομιξία δεν αποτελεί γι’ αυτόν παράπτωμα, επειδή ακόμη και αν γεννηθεί άνθρωπος, «ο οποίος δεν είναι προορισμένος για να ζήσει ευχάριστα», αυτό δεν έχει καμία σημασία, καθώς η πράξη αποσκοπούσε μόνο στην ευχαρίστηση των ερωμένων.

Η ευχαρίστηση (ερωτική ή εγκληματική) αποτελεί πρωταρχικό σκοπό για τον άνθρωπο στην κοινωνία την οποία οραματίζεται ο ντε Σαντ. Μια κοινωνία, η οποία θα πατάει στις αξίες του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού.

Τολμηρή είναι και η γλώσσα του λογοτεχνήματος. Για την ακρίβεια, είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους «τακτ» και για πολλούς έχει θεωρηθεί βλάσφημη…

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι 44 χρόνια της ζωής του ο ντε Σαντ τα πέρασε σε φυλακές και ιδρύματα για φρενοβλαβής, ωστόσο τα περισσότερα έργα του τα έγραψε σε περιόδους διαύγειας. Η συμβολή του στην παγκόσμια ερωτική και φιλοσοφική λογοτεχνία παραμένει ανεξίτηλη.

Το σημείο το οποίο προσωπικά με «απογοήτευσε» βρίσκεται στις τελευταίες σελίδες, στις οποίες περιγράφεται με τον πιο γλαφυρό τρόπο μια αποτρόπαια, κατά το δοκούν, πράξη, προς μια αρκετά συντηρητική μητέρα.

«Αυτό που οι ανόητοι ονομάζουν ανθρωπισμό είναι απλώς μια αδυναμία γεννημένη από το φόβο και τον εγωισμό…»

«…κοιμούμαι πιο ειρηνικά όταν έχω βουτήξει ικανοποιητικά σε αυτό που οι ηλίθιοι ονομάζουν έγκλημα».

επιμέλεια: Μίνα